مصاحبه با دکتر محمد سیدا، مرد حافظه ایران

مردی میانه‌اندام با چهره‌ای معمولی. مثل صدها و هزاران انسانی که هر روز در گوشه و کنار شهر می‌بینیم. مردی که مثل بقیه انسان‌ها راه می‌رود، لباس می‌پوشد و لبخند می‌زند؛ مردی که چهره‌ای بشاش و سرحال دارد. او اما انسانی خارق‌العاده است. شبیه به ابرقهرمان‌های دنیای کمیک استریپ. ظاهر آرام و معمولی‌اش وقتی پای تخته وایت‌بردی پر از عدد و فرمول ایستاده مثل پیترپارکری است که لباس اسپایدرمنش را به تن کرده است. به گزارش محمد سیدا متولد ۱۳۴۷ در شهر مهاباد است. او اکنون مرد حافظه ایران و یکی از مردان برتر حافظه جهان است. محمد سیدا رئیس انجمن تقویت حافظه ایران، عضو اتاق فکر سوئیس، سردبیر و مدیر تحریریه ماهنامه ذهن‌برتر، از بنیانگذاران روش‌های نوین یادگیری و حافظه برتر در ایران بوده و تا به حال چند جلد کتاب را به رشته تحریر درآورده است. این‌که او می‌تواند صدها و هزاران عدد، فرمول و اسم را در یک لحظه به خاطر بسپارد تنها گوشه‌ای از توانایی‌هایش است. او در حال حاضر مشغول یادگیری ۵ زبان عربی، اسپانیایی، ایتالیایی، آلمانی وسوئدی به صورت هم‌زمان است.محمد سیدا تمام آنچه می‌داند را در قالب کتاب، سی‌دی و کلاس‌های آموزشی در دسترس علاقه‌مندان به پیشرفت و کسانی که به دنبال ذهن برتر هستند گذاشته است و بی‌وقفه کار می‌کند.

می‌گویند انسان در بهترین شرایط تنها از ۳درصد مغزش استفاده می‌کند. این موضوع را قبول دارید؟

-خیلی صحبت‌ها در این رابطه می‌شود. عده‌ای می‌گفتند، اینشتین از ۶درصد مغزش استفاده می‌کرد و عده‌ای آن‌را۱۲ درصد می‌دانستند اما الان خیلی‌ها معتقدند، این درصدها خیلی خوشبینانه است. همه این‌ها یعنی توانایی مغز حد و حدود ندارد. به هر میزان از مغز استفاده کنیم توانایی مغز بیشتر می‌شود.

 چه موقع متوجه شدید که این توانایی خاص را دارید؟

آن توانایی که شما تصور می‌کنید یعنی من از چیزی برخوردارم که دیگران ندارند اصلا درست نیست. هرکسی براساس علاقه و استعداد در یک زمینه رشد می‌کند. این توانایی اکتسابی است و ذاتی نیست. من به ذهن برتر علاقه‌مند بودم و با شرکت در سمینارها و مطالعه و با به‌کار‌گیری تکنیک‌های آن بیشتر از بقیه استفاده کردم. واقعیت این است که همه این توانایی را دارند.اما اگر بخواهم به سوال شما پاسخ جزئی‌تری بدهم باید بگویم در دوران تحصیل یک شاگرد متوسط رو به بالا بودم. این‌طوری نبود که ضعیف باشم اما وقتی این تکنیک‌ها را شناختم متوجه شدم که می‌توانم بیشتر از توانایی‌های مغزم استفاده کنم.

در دوران تحصیل در چه درس یا درس‌هایی خوب بودید؟ کدام درس‌تان قوی بود و کدام ضعیف؟

هر درسی که معلمش خوب بود من هم در آن خوب بودم. مثلا در اول دبیرستان در درس شیمی معلم خوبی نداشتیم و من تا سال سوم شیمی را به زور قبول می‌شدم اما سال چهارم که معلم خوبی داشتم شیمی را با نمره بالا قبول شدم.

در کنکور چه رتبه‌ای به‌دست آوردید؟

در کنکور موفق شدم رتبه ۳۶ را به‌دست آورم و در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تهران قبول شدم.

چگونه با ماجرای ذهن برتر آشنا شدید؟

در همان اوایل دبیرستان با کتابی آشنا شدم با این عنوان که «چگونه می‌توان حافظه برتری به‌دست آورد» نوشته «هری لوراین». این کتاب من را به مبحث ذهن برتر و حافظه علاقه‌مند کرد.

چه چیز این موضوع جذب‌تان کرد؟

من قبل از آن کتاب‌های روان‌شناسی و هیپنوتیزم و چهره‌شناسی را می‌خواندم. حالا هم تخصصم چهره شناسی است.

چهره شناسی چیست؟

در چهره شناسی خصوصیات را می‌توان تشخیص داد که فرد با استعداد است یا کم استعداد. گرایشات عاطفی، غریزی، فکری و این‌طور موارد را می‌شود تشخیص داد اما یک آدم با استعداد می‌تواند خوب باشد یا بد. آن مربوط به بحث دیگری است که می‌توان از روی قیافه شناسی حالات و حرکات نگاه کردن، خندیدن و حتی راه رفتن و…متوجه شد. من حتی می‌توانم چشمانم را ببندم و از روی نفس کشیدن یک آدم بفهمم که او مثبت هست یا منفی. در بحث قیافه‌شناسی بیشتر از ۶ روش برای تشخیص دروغ داریم. می‌شود فقط از روی نگاه کردن تشخیص داد که فرد چگونه آدمی است.

شما در دانشگاه رشته مکانیک را به پایان رساندید؟

من لیسانس و فوق لیسانس را خواندم و دکترا را تمام نکردم. بعد از آن وارد بحث روان‌شناسی شدم. یک دانشگاهی در آذربایجان هست که در آن دکترای روان‌شناسی می‌خوانم.

به این موضوع اشاره کردید که تقویت حافظه می‌تواند کمک کند که ما توانایی بیشتری داشته باشیم اما حتما می‌دانید که می‌گویند آدم بزرگی مثل اینشتین حافظه خوبی نداشته. این تضاد را چگونه تفسیر می‌کنید؟

انسان به هر چیزی بیشتر علاقه داشته باشد نسبت به آن تمرکز بیشتری دارد. چیزی که ضرورت ندارد را می‌توان حفظ نکرد. اینشتین آدم باهوشی بوده ولی روی چیزهای به‌درد نخور تمرکزی نداشته. شماره تلفن را ضرورتی ندیده که حفظ کند چون کار مهم‌تری داشته. هدف ما شماره، عدد، رقم و فرمول نیست. این‌ها تکنیک‌هایی هستند برای تقویت حافظه و ذهن و هرکس نسبت به تخصص و علاقه‌اش آن‌را بکار می‌گیرد. شما به‌عنوان یک خبرنگار می‌توانید حافظه قوی را در این زمینه به کار بگیرید. یکی در تجارت و یکی دیگر در رشته‌ای دیگر و… اینشتین هم همین‌طور! روی کارهای مهم‌تر تمرکز داشته است.

آیا حافظه روی روند سرعت فکر تاثیر می‌گذارد؟ موبایل‌های امروزی این توانایی را دارند که حجم زیادی از اطلاعات را در حافظه خود داشته باشند. با وجود این‌که تکنولوژی در عصر حاضر همه چیز را ساده کرده، آیا باز هم نیاز به تقویت حافظه خود داریم؟

حفظ کردن اصلا کار درستی نیست. ما در روش خودمان با حفظ کردن مخالفیم. با شماره تلفن حفظ کردن مخالفیم. تکنولوژی باعث شده یک هارد دیسک اطلاعات زیادی را در خود حفظ کند اما اگر ما ذهن قوی داشته باشیم بهتر می‌توانیم از آن استفاده کنیم. شماره و حتی چیزهای دیگری را هم می‌توان روی یک موبایل جا داد. روش ما این است که با به خاطر سپاری شماره، شماره را به تصویر تبدیل کنیم و آن‌را به اعداد. حفظ اعداد مربوط به نیمکره چپ است و ثبت تصویر مربوط به نیمکره راست. در اینجا ما هر ۲ نیمکره را فعال می‌کنیم. من اگر موبایل همراهم نباشد دیگر مشکلی ندارم و می‌توانم شماره را به یاد داشته باشم ولی این خیلی مهم نیست اما باید بگویم بی‌تاثیر هم نیست.

هدف اصلی چیست؟

هدف اصلی این است که با این روش مغزمان را وادار به فعالیت کنیم،  توانایی مغز را بالا ببریم و در تخصصی که داریم موفق‌تر باشیم.

بشر امروزی همیشه آرزو داشته که با یک قرص یا آمپول حجم بسیار زیادی از اطلاعات را وارد مغز خود بکند. اکنون می‌توان گفت که شما به این کیمیا دست یافتید؟

من پیش‌بینی می‌کنم در آینده همین گونه خواهد شد. در گذشته چند صد سال طول می‌کشید که میزان تولید علم ۲برابر شود اما الان تولید علم به ثانیه و لحظه رسیده. در سال ۲۰۰۸سرعت تولید علم در یک‌سال برابر با چند سال قبل از سال ۲۰۰۷ رسیده است.

 در دنیای ذهن برتر رقیبانی هم دارید؟

رقیب ؟!  افراد زیادی هستند که از حافظه‌شان درست استفاده می‌کنند. معمولا می‌بینید که هر کدام در زمینه‌ای بهتر هستند. یکی در زمینه شماره‌ها، بعضی در زمینه اسم‌ها و… مهم این است که در همه زمینه بتوانیم استعداد را بکار بگیریم. من اصلا بدنبال رکورد نیستم بلکه به‌دنبال این هستم که از این توانایی چه استفاده‌هایی می‌شود کرد.

می توانید این اطلاعاتی که بدست می‌آورید را هم حذف کنید؟

بله، مهم این است که همه می‌توانند این را یاد بگیرند و فقط مخصوص من نیست. به شرطی که همه از مغزشان درست استفاده کنند.

آیا شما با این حرف‌ها هوش و آی کی یو را زیر سوال می‌برید؟

نه اصلا! آی کی یو به حافظه کمک می‌کند و حافظه هم به‌ آی‌کی یو. آی‌کی‌یو ذاتی است. هر بچه‌ای از زمانی که متولد می‌شود تا ۷،۸ سالگی ۷۰ تا ۸۰ درصد‌ آی‌کی‌یو‌اش رشد می‌کند و درصد بقیه تا ۱۷ سالگی کامل می‌شود. از ۱۷ سال به بالا دیگر هوش رشد نمی‌کندو این مهارت‌هایی است که ما بعد از آن می‌آموزیم مثل شنا کردن، رانندگی و…اما حافظه را با هرآی کی یو و هر سن و سالی می‌شود تقویت کرد و تمرکز اکتسابی است. حافظه اکتسابی است. دقت هم اکتسابی است. مثل این‌که من در این سن تصمیم می‌گیرم ورزش‌هایی را انجام دهم تا عضلاتم را تقویت کنم. درست است که اگر از بچگی این کار را بکنم بهتر است اما الان هم می‌شود. حافظه هم به همین صورت است. نمی‌شود هوش را بیشتر کرد اما اگر هوش بالاتری داشته باشم بهتر می‌توانم از این حافظه استفاده کنم. در کلاس‌های تقویت حافظه داریم کسانی را که باهوش‌ترند و سریع‌تر کارها را انجام می‌دهند و بعضی هم کندتر اما به آن‌ها هم می‌گوییم که می‌توانند به کسانی که هوش بالاتری دارند برسند، آن هم بدون تلقین، بدون هیپنوتیزم و… .

وقتی یک آدم معمولی در روز با اطلاعات و تصاویر زیادی روبه‌رو باشد شب‌ها با هجوم فکر و تصویرهای مختلف مواجه یا بهتر است بگوییم درگیر است؛ در واقع همان چیزی که می‌گویند یکی از بدی‌های دوران مدرن خواب آشفته است؛ شما با این مشکل چکار می‌کنید؟

من در این رابطه مشکلی ندارم، هیچ موقع مشکلی برای خواب نداشته‌ام. پیش نیاز تمرکز و حافظه قوی، آرامش است. ما تکنیک‌های آرامش را آموزش می‌دهیم و خستگی ذهنی و فکری را به حداقل می‌رسانیم. وقتی آرامش داشته باشیم بهتر تمرکز می‌کنیم و اینگونه حافظه‌مان هم بهتر عمل می‌کند. در گذشته مردم درگیری‌های فکری کمتری داشتند البته چشم و هم‌چشمی و حرص و طمع هم بی‌تاثیر نیست که آدم فکرش مشغول شود. در گذشته پدران و مادران ما با حداقل امکانات زندگی رضایت بخشی داشتند اما الان همه می‌خواهند همه چیز را داشته باشند. توصیه من این است که برای رسیدن به آرامش و لذت بردن شرط و شروط تعیین نکنیم. با هر مقدار امکاناتی که داریم لذت ببریم و برای به دست آوردن آنچه نداریم تلاش کنیم.

در جامعه امروز آدم‌ها به هم می‌گویند هرچه کمتر بدانید شادتر هستید!

فکر نکنید من زیاد می‌دانم ولی یکی از مزیت‌های تقویت حافظه این است که تاثیر خوب روی روحیه هم می‌گذارد. مسائل را بهتر تحلیل می‌کنید، زود از کوره در نمی‌روید و آرامش بیشتری دارید. معمولا کسانی که در زمینه حافظه فعال هستند مثلا اساتیدی چون هری لوراین، دیوید توماس، تونی بوزان و… همه آدم‌های شوخ‌طبع و شادی هم هستند. بعضی می‌گویند،  لطیفه زیاد می‌شنوند ولی یادشان نمی‌ماند اما من الان می‌توانم تا صبح برای‌تان لطیفه بگویم و هیچ‌کدام تکراری نباشد.

به‌نظر می‌رسد بیشتر مخاطبان‌تان دانشجویان، اهالی کتاب و از این قبیل افراد باشند. مثلا این موضوع چقدر می‌تواند به یک بازیکن فوتبال یا جودوکار کمک کند؟

نه مخاطبان من فقط دانشجویان نیستند. در همایش‌های من همه اقشار هستند. مربی تیم ملی بسکتبال این کلاس‌ها را گذرانده که تیمش را قهرمان کرده. مربی تیم ملی کاراته، مربی تیم ملی دوچرخه‌سواری و… ورزشکاران هم می‌آیند. در کلاسی که در شهر رفسنجان داشتم ۲تا از ملی‌پوشان رزمی هم آمده بودند.

این موضوع چه کمکی به یک ورزشکار می‌کند؟

یک بازیکن فوتبال اگر ذهن قوی‌تری داشته باشد تصمیم‌گیری بهتری هم دارند. فوتبالیست‌هایی هستند که توپ را تا مقابل دروازه می‌برند و نمی‌دانند چکار کنند اما بعضی‌ها حساب شده پاس می‌دهند و حساب شده‌تر بازی می‌کنند. ذهن برتر باعث می‌شود تصمیم‌گیری بهتر و به جا داشته باشیم. حاضر جوابی نتیجه ذهن برتر است. برخی مواقع شرایطی پیش می‌آید که فرد می‌گوید ‌ای کاش فلان جواب یا عکس‌العمل را داشتم؛ این موضوع کاملا به حافظه و ذهن مربوط می‌شود.

گویا در بعضی امتحانات دانشگاه به خاطر این‌که فکر می‌کردند تقلب کرده‌اید از شما چندبار امتحان گرفته اند؟

بله در دانشگاه هم اتاقی‌هایم در خوابگاه زیرآبم را زدند. رفته بودند پیش معاون آموزشی و گفته بودند ما دیدیم سیدا شب امتحان کتاب غیردرسی می‌خواند. حالا چگونه استاتیک و مقاومت را ۲۰ یا ۱۹ شده؟! حتما تقلب کرده. صدایم کردند. فکر می‌کردند تقلب کرده‌ام. گفتم حاضر هستم ثابت کنم که تقلب نکرده‌ام. گفتند چگونه؟ گفتم بدون آمادگی از من امتحان بگیرید. سوالات ترم‌های قبل را به من دادند دوباره تصحیح کردند. مقاومتی که ۱۹ شده بودم، ۲۰ شدم. جالب است که در این درس  5 نفر صفر شده بودند و فقط ۳، ۴ نفر بالای ۱۰ آورده بودند. من ۲۰ شده بودم. کاربردی را که ۱۸گرفته بودم،۲۰ شدم. گفتم من تقلب نکردم بلکه از یک روش استفاده کردم. شما ۱۰۰۰ تا فرمول بنویسید. استاد گفت چه فرمولی؟ گفتم هر فرمولی؟ ۲۰، ۳۰ تا فرمول نوشتند. یک نگاهی انداختم. گفتم چندمین فرمول را می‌خواهید؟ گفت سومی؟ گفتم! گفت هجدهمی؟ گفتم…بقیه را صدا کردند آمدند. رئیس دانشکده می‌گفت: او جن در پوستش دارد. اما نه جنی بود و نه سحری. همین روش‌هایی بود که امروز به همه یاد می‌دهیم.

سن بازنشستگی ذهن در ایران پایین است. فرد لیسانس که می‌گیرد فکر می‌کند تمام شد و کرکره مغزش را پایین می‌کشد یا دکترا یا…شما ذهن را دوباره به استخدام درمی آورید؟

اصل قضیه همین است که می‌گویید؛ از مغزمان دائم استفاده بشود. یکی از تکنیک‌های خیلی مهم برای حافظه همین است. به توانایی مغزمان ایمان داشته باشیم و نگوییم نمی‌توانیم. دوم این‌که از مغزمان استفاده کنیم. بازی‌های فکری، مطالعه، جدول حل کردن و… نکته مهم سوم این‌که مرتب مشغول یادگیری باشیم. از یک فیلسوفی پرسیدند راز جوانی‌ات در چیست؟ این فیلسوف گفت راز جوانی‌ام در این است که هر روز چیز جدیدی یاد می‌گیرم. امروز دانشمندان سوئدی به این نتیجه رسیده اند، افرادی که مرتب مشغول یادگیری هستند نه تنها حافظه بهتری دارند بلکه از نظر جسمی وضعیت بهتری دارند.

شما در حال حاضر مشغول آموزش زبان هستید و ۵ زبان را به‌طور همزمان یاد می‌گیرید…

دکتر پیرهانی این جرقه را ایجاد کردند. من علاقه‌مند به یادگیری زبان بودم ولی نه برای ۵ زبان! اما ایشان که دومین مرد چند زبانه دنیا هستند و به ۱۹ زبان دنیا تسلط کامل دارند، وقتی دیدند من کشورهای مختلف می‌روم و مترجم همزمان دارم، گفتند دوست داری چه زبان‌هایی را یاد بگیری؟ گفتم به جز انگلیسی؛ آلمانی، فرانسه، ایتالیایی، سوئدی و عربی که ایشان این زبان‌ها را برنامه‌ریزی کردند و به من یاد می‌دهند. اکنون چند هفته است که دارم کار می‌کنم.

چطور این کار سخت را انجام می‌دهید؟

ایشان اصول خاصی را دارند؛ به جای ماهی‌دادن، ماهی‌گیری و مسیر را یاد می‌دهند. ما هم آموزش نمی‌دهیم کسی ریاضیات یا زبان را چگونه حفظ کند، ما یادگیری را یاد می‌دهیم.
 با توجه به تکنیک‌هایی که ایشان دارند خیلی هم سخت نیست؛ آقای دکتر پیرهانی مسیر را زیبا هموار می‌کنند.

شما به ایشان چه چیزی یاد می‌دهید؟

هنوز چیزی یاد ندادم اما ایشان هم به مسئله حافظه و ذهن برتر علاقه‌مندند.

روش دکتر پیرهانی برای آموزش زبان چگونه است؟

صرف فعل‌ها و پسوند‌ها و… این‌ها که مهم است را اگر یاد بگیرید بقیه را هم می‌توانید، مثل یادگیری رانندگی است. من با پراید رانندگی یاد گرفتم اما می‌توانم ماشین شاسی بلند هم سوار شوم.

اما حفظ لغت هم مهم است!

برای من کار سختی نیست با روش‌هایی که بلد هستم می‌توانم لغات زیادی را یاد بگیرم.
فقط اصول و سیستم مهم است که آقای دکتر پیرهانی آن‌را آموزش می‌دهند. نتیجه این روش ملموس و متفاوت با روش‌های دیگر است.

آقای پیرهانی را چگونه تحلیل می‌کنید؟

ایشان علاقه‌مند به زبان بوده‌اند و استعدادشان در این زمینه رشد کرده. یادگیری زبان اول شاید سخت‌تر باشد اما دومی آسان‌تر و سومی هم از آن روان‌تر می‌شود. ایشان واقعا علاقه‌مند به این موضوع هستند. راز دیگر موفقیت‌شان هم استمرار و تمرین است. حتی در سفرهای تفریحی هم کتاب زبان در دست‌شان هست.

 دکتر پیرهانی در یک سفر تفریحی هم در حمام با خودش زبان را تکرار می‌کرد. ایشان می‌گفت؛ در روز هر زبان را بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه مرور می‌کند. ایشان هیچ جا غریب نیستند. جالب است که اصول را هم رعایت می‌کنند. من فقط زبان را یاد می‌گیرم اما ایشان با تلفظ کاملا درست حرف می‌زنند.

پیش‌بینی شما درباره آینده چیست؟

در آینده چون اطلاعات خیلی زیاد می‌شود راه‌هایی خواهد بود که با آن‌ها می‌توانند اطلاعات را در مغز جای دهند. آنقدر اطلاعات و علم نامحدود می‌شود که شاید در یک رشته هم نتوانیم همه اطلاعات را به دست آوریم. الان یک دستگاهی هست که می‌توانید هر برنامه‌ای به آن بدهید. در حال حاضر این دستگاه به زبان آلمانی است. بدون این‌که یک کلمه زبان آلمانی بدانی با سنسورهایی که روزی نیم ساعت روی مچ دست و مغزتان می‌گذارد، می‌توانید کتاب آلمانی را نگاه کنید و گمان کنید انگار ۲۰بار آن کتاب را خواندید. چنین چیزهایی در سطح پیشرفته‌تر هم تولید خواهد شد. ما مثل خوراکی‌هایی که دوست داریم و می‌توانیم با انتخاب خودمان میل کنیم هر اطلاعاتی را که بخواهیم خواهیم داشت.

شما ازدواج کرده و فرزند دارید؟

بله، ازدواج کردم و یک دختر ۳ سال و نیمه دارم که خیلی برایش وقت می‌گذارم. دختر من ۲۸ کشور دنیا را دیده و خیلی‌ها را هم تکراری دیده است و ایران را هم تقریبا دیده. به نظر من یکی از راه‌های تقویت هوش بچه تا ۷سالگی بازی است موقعی هم که مشغول کار هستم شب‌ها که برمی‌گردم دو تا سه ساعت با دخترم بازی می‌کنم.

فرزندتان را به این‌که راه شما را برود وادار نمی‌کنید؟

من هیچ اجباری در هیچ زمینه‌ای به‌کار نمی‌برم. بچه من ۴ماهه بود که همه می‌پرسیدند: چی بلد است؟ من هم گفتم رژینا بگو: منت خدای را عز وجل….همه منتظر بودند بگوید! گفتم برید کنار این یک بچه ۴ ماهه است. خیلی‌ها توقعات عجیب دارند. با این‌حال هرکسی فکر می‌کند بچه‌اش باهوش و با استعداد است؛ بچه من هم کم‌هوش نیست. در سفرها به کشورهایی که می‌رویم بدون این‌که چیزی به او یاد بدهم ارتباط‌های اولیه را به همان زبان یاد می‌گیرد، بدون خجالت و با اعتماد به نفس. اجباری وجود ندارد.

آرزوی‌تان در رابطه با آینده فرزندتان چیست؟

هرچه دوست دارد. من شغل خاصی را برایش در نظر نمی‌گیرم. شاید دوست داشته باشم او یک موسیقیدان و هنرمند باشد اما شاید خودش علاقه‌ای نداشته باشد. راه را به او نشان می‌دهم اما هرچه خودش دوست دارد. او دیپلم بگیرد و بعد هرکاری که دوست داشت انجام دهد.

متولد چه سالی هستید؟

اگر چاپ نشه بهتره! ۳ چیز را از ۳ نفر نپرسید. درآمد از آقایان، سن از خانم‌ها و تیتراژ از نشریات. من متولد ۱۳۴۷هستم.

در چه خانواده‌ای رشد کردید؟

پدرم کارمند بیمارستان و تکنسین اتاق عمل بود. بعد هم با طلاهای مادرم مغازه‌ای خرید و یک آرایشگاه زد که بعد از آن تبدیل شد به کتابفروشی. الان هم کتابفروشی ذهن برتر است که برادرم آن ‌را اداره می‌کند. مادرم هم خانه‌دار بود. ۵ خواهر و ۲ برادر دارم. آن‌ زمان آنقدر حرص و طمع نبود و البته امکانات هم کم بود ولی ما با حداقل امکانات زندگی می‌کردیم.

برای داشتن ذهن برتر تغذیه چقدر مهم است؟

خیلی مهم است. ۲ مورد خیلی مهم آن هم خواب و آب است. بی‌نظمی در خواب و کم خوابی تاثیر بدی روی حافظه می‌گذارد. کیفیت خواب هم مهم است. بعضی‌ها با خواب زیاد هم شارژ نمی‌شوند. درست خوابیدن هم خیلی مهم است. یک نفر حین سفر با اتوبوس ساعت‌ها می‌خوابد اما آن خواب باعث رفع خستگی نمی‌شود. حتی در خانه هم همانطور باید راحت بخوابیم. پتو و ملحفه را روی سروصورت نیندازیم. تلفن و موبایل را خاموش کنیم چون امواج الکترومغناطیسی روی مغز تاثیر منفی می‌گذارد. جایی که می‌خوابیم باید تمیز و مرتب باشد. هرچند وقت یکبار هم هوای تازه در جریان باشد چون هوا وقتی برای مدتی بماند تبدیل به سم می‌شود و اما آب، موقعی که ما تشنه می‌مانیم آب بدن کم شده و مغز کوچک و حافظه کوتاه مدت کم و به فراموشی نزدیک می‌شویم. وقتی آب می‌نوشیم مغز به حالت اولیه باز می‌گردد. آب را می‌توان با آبمیوه و چای هم جبران کرد. خوراکی‌های دیگر هم مثل میوه‌ها، سبزی‌ها، کنجد، زرده تخم‌مرغ و خوراکی‌های دریایی برای حافظه خیلی خوب هستند. بعضی چیزها هم ضرر دارد مثل هوای آلوده، غذای خیلی داغ یا سرد؛ غذاهایی که باعث می‌شود از شدت سرما یا گرما سرمان درد بگیرد.

اختصاصی مجله اینترنتی